Plastik Şişe ve Kavanoz Sağlanmasında Gereken Ölçütler
1. Plastik Ambalajların Kökenine Göre Ayrımı
Plastik şişe ve kavanozlar, kullanılan plastik türüne göre sınıflandırılır. Plastik ambalajlarda kullanılan en yaygın malzemeler arasında PET, HDPE, LDPE, PP, PVC ve PC bulunur. Bu malzemeler, ambalajın dayanıklılığı, gıda güvenliği, geri dönüştürülebilirliği ve kullanım alanları gibi konularda önemli farklar yaratır.
Her plastik türünün özellikleri, kullanım amacı, dayanıklılığı ve çevresel etkileri de farklıdır. Bu yüzden plastik ambalaj seçiminde, hem kullanıcı ihtiyaçlarını karşılayacak hem de çevresel yükümlülüklere uygun bir çözüm sunmak esastır.
2. Plastik Türlerine Göre Şişe ve Kavanoz Çeşitleri
2.1. PET (Polietilen Tereftalat)
- Kullanım Alanları: PET, hafif ve dayanıklı olması nedeniyle gıda, içecek ve kozmetik sektörlerinde yaygın olarak kullanılan bir plastik türüdür. Özellikle su şişeleri, meşrubat şişeleri ve gıda ambalajları için uygundur.
- Özellikler:
- Kimyasal Dayanıklılık: Asitlere, alkollere ve diğer birçok kimyasala dayanıklıdır.
- Şeffaflık: Yüksek şeffaflığa sahip olduğu için tüketiciler içeriği kolayca görebilir.
- Geri Dönüşüm: %100 geri dönüştürülebilir.
- Gramaj: 20-30 gram arasında değişir (örneğin, 500 ml su şişeleri için).
- Sıcaklık Dayanımı: Maksimum 70-80°C’ye kadar dayanıklıdır.
- Standartlar ve Gereksinimler:
- FDA (ABD Gıda ve İlaç Dairesi) ve EFSA (Avrupa Gıda Güvenliği Otoritesi) onaylı olmalıdır. Bu standartlar, PET’in gıdayla temasında sağlık açısından güvenli olduğunu garanti eder.
- DIN EN 1186 Gıda Teması Standartları: Gıda maddeleriyle temasa uygunluk testlerine tabi tutulmalıdır.
2.2. HDPE (Yüksek Yoğunluklu Polietilen)
- Kullanım Alanları: HDPE, deterjan şişeleri, motor yağı kapları, süt ve meyve suyu şişeleri gibi daha dayanıklı ve opak ambalajlarda tercih edilir.
- Özellikler:
- Dayanıklılık: Darbelere ve dış etkenlere karşı yüksek dirençlidir.
- Kimyasal Dayanıklılık: Alkali ve asitlere karşı dirençlidir.
- Esneklik: Yüksek esnekliğe sahip olup, ürünün formunu kaybetmeden hafif esneyebilir.
- Gramaj: 30-50 gram (1 litre sıvı deterjan şişesi için).
- Sıcaklık Dayanımı: 120°C’ye kadar dayanıklıdır.
- Standartlar ve Gereksinimler:
- ISO 15270: Plastik ambalaj atıklarının geri dönüştürülmesine yönelik rehber.
- DIN EN 602: Plastik kapların kullanımda dayanıklılık ve güvenlik testlerini içerir.
- REACH Tüzüğü (Avrupa): Kimyasal içerikli maddelerin taşınmasında güvenliği sağlar.
2.3. LDPE (Düşük Yoğunluklu Polietilen)
- Kullanım Alanları: Esneklik ve yumuşaklık gerektiren ambalajlarda kullanılır. Gıda ambalajları, sıkma kapaklı şişeler, film kaplamalar gibi ürünler için uygundur.
- Özellikler:
- Esneklik: Çok esnek ve yumuşaktır, dolayısıyla darbeye dayanıklı.
- Kimyasal Dayanıklılık: Zayıf asit ve alkollere karşı dayanıklıdır.
- Geri Dönüşüm: %100 geri dönüştürülebilir ancak geri dönüşüm işlemi zordur.
- Gramaj: 10-15 gram (ufak ambalajlar için).
- Sıcaklık Dayanımı: 80-90°C.
- Standartlar ve Gereksinimler:
- ISO 18604: Plastik ambalaj malzemelerinin geri dönüştürülmesi ve geri kazanımı için standart.
- FDA Gıda Güvenliği Standartları: LDPE’nin gıdayla temas eden ürünler için uygunluğu test edilmelidir.
2.4. PP (Polipropilen)
- Kullanım Alanları: Polipropilen, daha yüksek sıcaklıklara dayanabilen ambalajlarda kullanılır. Yoğurt kapları, ilaç şişeleri, gıda ambalajları için uygundur.
- Özellikler:
- Sıcaklık Dayanımı: Mikrodalga ve yüksek sıcaklık dayanımıyla bilinir (130°C’ye kadar).
- Kimyasal Dayanıklılık: Alkoller, asitler ve bazlar gibi maddelere karşı yüksek direnç.
- Şeffaflık: Şeffaf veya yarı saydam olabilir.
- Gramaj: 15-20 gram (küçük ambalajlar için).
- Standartlar ve Gereksinimler:
- ISO 22196: Plastiklerin antibakteriyel özelliklerini test eden standart.
- FDA ve EFSA onayı: PP’nin gıda ile teması güvenli olmalıdır.
2.5. PVC (Polivinil Klorür)
- Kullanım Alanları: PVC, gıda dışı sektörlerde yaygın olarak kullanılır. Örneğin, temizlik maddeleri, yağlayıcılar ve kimyasal maddeler için şişe ve kaplarda tercih edilir.
- Özellikler:
- Dayanıklılık: Çok dayanıklıdır, sert darbelere karşı dirençlidir.
- Kimyasal Dayanıklılık: Solventlere ve kimyasallara karşı yüksek direnç gösterir.
- Sıcaklık Dayanımı: 60-70°C.
- Gramaj: 25-40 gram (1 litre kaplar için).
- Standartlar ve Gereksinimler:
- RoHS Yönetmeliği: PVC’nin içinde ağır metallerin bulunmaması için zorunlu yönetmelik.
- DIN 4102: PVC ürünlerin yanıcılık özelliklerini düzenler.
2.6. PC (Polikarbonat)
- Kullanım Alanları: Polikarbonat, dayanıklılığı ve şeffaflığı nedeniyle su damacanaları, büyük gıda kapları gibi ambalajlarda kullanılır.
- Özellikler:
- Şeffaflık: Cam kadar şeffaf ve güçlüdür.
- Sıcaklık Dayanımı: Yüksek sıcaklıklara karşı oldukça dayanıklıdır (140°C’ye kadar).
- Geri Dönüşüm: Geri dönüşümü zor, ancak mümkündür.
- Standartlar ve Gereksinimler:
- Bisfenol A (BPA) İçermeme Zorunluluğu: PC şişe ve kaplarda BPA kullanılmamalıdır. FDA ve EFSA bu maddenin gıdayla temasını yasaklamaktadır.
- ISO 10993: Biyouyumlu plastiklerin test edilmesi standardı.
3. Plastik Ambalajların Test ve Sertifikasyon Süreçleri
- Patlama Dayanımı Testi (ISO 6603-2): Plastik ambalajların patlamaya karşı dayanıklılığı test edilmelidir. Bu test, özellikle iç basınç altında olan sıvı dolu şişelerde önemlidir.
- Darbelere Karşı Dayanıklılık Testi (ASTM D2463): Şişe ve kavanozların düşme ve darbelere karşı dayanıklılığı test edilir.
- Sızdırmazlık Testi (ASTM F2338): Plastik ambalajların, özellikle sıvı maddeler taşıyan kapların sızdırmazlık kontrolleri yapılmalıdır.
- Isı Dayanımı Testi (ISO 11357): Yüksek sıcaklık koşullarında plastiklerin bozulma direnci test edilir.
Sonuç
Plastik şişe ve kavanozların sağlanmasında, kullanılan plastik türünün özellikleri ve amaca uygunluğu hayati önem taşır. Her bir plastik türü, farklı sıcaklık, dayanıklılık ve geri dönüşüm özellikleri sunar. Ambalajın üretim sürecinde uluslararası standartlar ve sertifikasyonlar dikkate alınarak, güvenli ve sürdürülebilir ambalaj çözümleri geliştirilmelidir.
Plastik Bazlı Ambalaj Malzemelerine İlişkin Kurallar aşağıdaki şekildedir:
- Plastikler, gıda ürünleriyle temas edecekse, yüksek moleküler ağırlıklı polimerlerden oluşmalı ve kimyasal olarak inert olmalıdır. Plastik yapıları içindeki madde miktarları, plastiklerin teknik özelliklerine uygun olmalıdır. Bu malzemeler, dışarıya sızma veya akma olasılığı olmaksızın gıda ürünlerini etkili bir şekilde korumalıdır. Ayrıca, plastikler gıda ile doğrudan temas halindeki yüzeylerinde herhangi bir boya içermemelidir.
- Gıda ürünleriyle temas eden plastik malzemelere üretim sürecinde eklenen plastifiyanlar, antioksidanlar, stabilizanlar, emülgatörler, parlaklık artırıcılar gibi katkı maddelerinin miktarı, gıda ürünlerinin kalitesini bozmamalı ve toksik etkilere yol açmamalıdır.
- Plastik malzemeler, gıda ürünlerini emmemeli, sızdırmamalı ve tat, koku ile rengini değiştirmemelidir. Aynı zamanda taşıma ve depolama koşullarına uygun fiziksel ve mekanik özelliklere sahip olmalıdır.
- Plastiklerden yapılan yiyecek ve içecek ambalajları yalnızca bir kez kullanılabilir. Ancak plastiklerin geri dönüşümlü olarak kullanılması, Tarım ve Köy İşleri Bakanlığı ve Sağlık Bakanlığı tarafından belirlenen yönergelerle düzenlenir.
- Doğrudan gıda ürünlerini ambalajlamada kullanılan plastikler veya diğer kaplama malzemeleri, yapıştırma, sarma, katlama veya diğer metotlarla kaplanırken plastik içeriği içermemelidir ve bu kaplamalar belirtilen niteliklere uygun olmalıdır.
- Gıda ürünleriyle temasta olacak plastiklerde kullanılacak boyalar, gıda ürünlerinde geçirgenlik oluşturmamalı ve toksik maddeler içermemelidir.
- Boyalar yüksek saflıkta olmalı ve aşağıdaki sınırlar dahilinde ağır metaller içermemelidir:
- Kurşun %0.01 g
- Arsenik %0.005 g
- Civa %0.005 g (N/10 HCF)
- Kadmiyum %0.10 g
- Çinko %0.20 g
- Selenyum %0.01 g
- Baryum %0.01 g
- Aromatik amin kalıntıları %0.05 g’ı geçmemelidir.
- Karbon karasında bulunan benzen ekstraktı en fazla %0.1 olmalıdır.
- Plastiklerin bileşimindeki kimyasal maddeler, gıda benzeri çözücülerde 60 ppm’yi, gıda ve benzeri çözücülerle temas eden yüzeylerde ise 10 mg/dm²’den fazla çözünmemelidir. Bu materyallerle geçirgenlik ve ekstraksiyon testleri, ilgili gıda kategorileriyle uyumlu bir şekilde ve normal koşulların üzerinde bir sıcaklıkta 10 gün boyunca yapılmalıdır.
- Gıda ürünleriyle temasta olacak plastik materyaller, kırılmaz, yırtılmaz ve şeklini koruyan bir yapıda olmalıdır.
